ORHAN GAZİ (1281-1362)

Orhan Gazi, Osmanlı Devleti’nin kurucusu Osman Gazi’nin oğlu olup beyliğe geliş tarihi 1324’tür.

6 Nisan 1326’da Bursa’yı fethetti. 1329 Pelekanon zaferinin ardından Kocaeli’de Hereke ve sahil kasabaları Üsküdar’a kadar Orhan Bey’in hükmü altına girdi. 2 Mart 1331’de İznik fethedildi. 1333 yazında Orhan Gazi, Nikomedia’yı (İzmit) büyük bir ordu ve mancınıklarla kuşattı. Ancak Bizans imparatoru III. Andronikos, Orhan ile anlaşmaya vararak İzmit kuşatmasından vazgeçmesi karşılığında Orhan’a yılda 12.000 altın ödemeye söz verdi. Böylece İzmit kuşatması vesilesi ile Osmanlı nezdinde Bizans haraç veren bir ülke durumuna düştü (Ağustos 1333).

1337’de Bizans imparatorunun Arnavutluk’ta asilere karşı seferde olmasını fırsat bilen Orhan Gazi’nin İzmit’i ele geçirmesinin ayrıntıları şu şekildedir: Konuralp ölünce Orhan o bölgeyi Süleyman Paşa’ya vermişti. Gazi Abdurrahman’dan bilgi edinen Orhan Bey asker toplayıp Bursa’dan Yenişehir üzerinden Geyve’ye geldi. Geyve boğazında Absu’da Süleyman kendisiyle buluştu, Ayan gölü (Sapanca) ve Aydos’tan gaziler gelip kendisine katıldılar. İzmit’i kuşatabilmek için Yalova yönünde Yalakova’da Koyunhisarı’nı almak gerekiyordu. Orhan bundan sonra bütün kuvvetleriyle gelip İzmit’i kuşattı. Meşhur tarihçi Âşıkpaşazâde’ye göre, “İzmit’in sahibesi bir hatun idi, İstanbul tekfuruna bağlılığı vardı”. Hatun, Orhan ile anlaşıp kaleyi ahidnâme ile teslim etmek zorunda kaldı; zira Bizans imparatoru uzakta Arnavutluk’ta isyancılara karşı savaşa gitmişti.

Orhan, Aydos’taki gazileri İzmit şehrinin muhafazasına tayin etti. Kiliseler mescide çevrildi. Bir kilise medrese için ayrıldı. Süleyman Paşa İzmit’e vali tayin edildi. İzmit-Yalakova Marmara sahilini koruma görevi Kara Mürsel’e verildi. Bizans’tan gelebilecek saldırıları önlemek için Akça Koca’nın merkezi Kandıra bölgesindeki uç gazileri buraya getirildi. Bizans’ın Mesothenia bölgesi Akça Koca ile bölgeye gelmiş olan gaziler arasında bölüşüldü. Orhan Bey, Ermini-ili (bugün Akmeşe) bölgesini Yahşilü’ye, Kandıra bölgesini Ak-Baş’a verdi.

İzmit’in fethi Osmanlı Beyliği yönetimin yapılanmasında çok önemli bir yere sahiptir. Şöyle ki, İzmit’in fethinden sonra Orhan Bey ülkesini yeni baştan teşkilâtlandırdı; büyük oğlu Süleyman’a İzmit’i verdi. Bursa sancağına ikinci oğlu Murad’ı gönderdi, bölgeye “Bey sancağı” adı verildi. Eskişehir yakınındaki ilk pâyitaht Karacahisar’a amcasının oğlu Gündüz Alp’i tayin etti. Orhan Gazi kendi vilâyetlerinin “ulubey”i oldu.

Bütün bu tarihi bilgilerden de anlaşılacağı üzere, Orhan Gazi’nin İzmit ve çevresi için tarihi bir önemi vardır. “Kurucu Bey” hareket noktasının tam da ortasındadır. Daha önceki sempozyum isimlerimizin de bu bilgilerden hareketle isabetli olduğu ve bir tarihi sürecin devam ettirilmek istendiği anlaşılmaktadır.